Relacje i spotkania Polaków w czasie pandemii dom bezpieczną przystanią

Jak pandemia odbiła się na naszych relacjach?

Większość Polaków uważa, że w ostatnich miesiącach oddaliliśmy się od siebie. Zdaniem 63% ankietowanych zalecenie ograniczenia kontaktów oraz strach przed zakażeniem sprawiają, że nie tylko rzadziej się spotykamy, ale także stajemy się bardziej nieufni wobec innych. Tylko 8,5% badanych sądzi, że pandemia w żaden sposób nie wpłynęła na nasze więzi. Pogorszenie relacji międzyludzkich najsilniej odczuwają osoby w wieku 55–64 lat. Najmniej zauważają to z kolei respondenci znajdujący się między 25. a 34. rokiem życia.

Jak dowiodło nasze kwietniowe badanie, sytuacja wygląda nieco inaczej w przypadku domowników. Co trzeci ankietowany przyznał wówczas, że jego relacje rodzinne układają się lepiej niż do tej pory. Przyczyniło się do tego nie tylko spędzanie większej ilości czasu razem, ale również sprawna współpraca oraz szacunek do wzajemnej prywatności. Co dziesiąty respondent oświadczył jednak, że atmosfera w jego domu pogorszyła się w związku z pandemią. Głównym winowajcą okazał się brak możliwości odpoczęcia od siebie nawzajem.

Dr Paula Pastułka, socjolog, Uniwersytet SWPS

"Według mnie w sensie psychologicznym bardziej niż brak normalnych, nieograniczonych kontaktów społecznych odczuwamy skutki chaosu informacyjnego, niepewności, dezinformacji i mitów, które narosły wokół pandemii. Te sfery – wiedzy i relacji – są jednak współzależne, bo nie wiemy nigdy na 100% jakie zachowania czy postawy prezentują nasi znajomi lub członkowie dalszej rodziny. Zastanawiamy się: czy przestrzegają nakazów i noszą maseczki? A może byli na jakiejś imprezie, gdzie był ktoś zarażony? Ten wysoki poziom nieufności i poczucie, że ktoś nawet nieświadomie może nas narazić na ryzyko, jest w moim przekonaniu mocno zauważalny i przekłada się na zasadnicze pogorszenie relacji. 

Brak spotkań towarzyskich, niewerbalnego i taktylnego wymiaru relacji, bardzo nam doskwiera i ma konsekwencje somatyczne dla poczucia dobrostanu. Jesteśmy bardziej poirytowani, zmęczeni i sfrustrowani, bo kontakty społeczne w dobie pandemii wiążą się z większym wysiłkiem emocjonalnym. Nie zmieni się to w najbliższym czasie, bo za chwilę pojawią się kolejne wątpliwości i pytania, zarówno zdrowotne, np. o to czy nasz znajomy się zaszczepił, jak i odnoszące się do skutków recesji. Wiemy z badań, że kryzys w jednym obszarze życia – finansowym, zawodowym, rodzinnym – zwykle odbija się na relacjach międzyludzkich, więc przekonanie o ogólnie negatywnym wpływie pandemii na relacje ani nie jest zaskakujące, ani też szybko nie zniknie."

Rzadziej się widujemy

Jedynym w pełni skutecznym sposobem uniknięcia zakażenia wirusem jest powstrzymanie się od kontaktu z innymi. Okazuje się, że większość z nas (71%) stara się ograniczać liczbę spotkań z najbliższymi bądź całkowicie ich unikać. Co trzeci badany przyznaje jednak, że raczej lub zdecydowanie tego nie robi.

Większą ostrożnością pod tym względem wykazują się kobiety. Od spotkań z rodziną wstrzymuje się 74% z nich. Dla porównania, taką postawę podziela 63% mężczyzn. Rodzinne kontakty najmocniej ograniczają osoby powyżej 35. roku życia. Mniej ostrożni są młodzi, reprezentujący przedział wiekowy 18–24 lata.

Nieco bardziej sumiennie Polacy izolują się od znajomych. 74% badanych oświadczyło, że raczej lub zdecydowanie unika spotkań z przyjaciółmi. Rzadziej decydują się na to mężczyźni. 37% z nich zdradza, że nie rezygnuje z kontaktów ze znajomymi. Dla porównania, takie podejście deklaruje 23% kobiet.

Tak samo jak w przypadku rodziny, na częstsze kontakty ze znajomymi pozwalają sobie młodsze osoby. Najbardziej ostrożni są za to ankietowani w wieku 55–64 lat. Spotkania z przyjaciółmi ogranicza 9 na 10 z nich, z czego przeszło dwie trzecie w zdecydowany sposób.

Dr Paula Pastułka, socjolog, Uniwersytet SWPS

"Unikanie i ograniczanie spotkań z rodziną i przyjaciółmi wcale nie jest jednoznaczne z pogorszeniem więzi, a może być po prostu przejawem solidarności. Potwierdzają to badania jakościowe prowadzone w ośrodku badawczym Młodzi w Centrum Lab, gdzie często słyszymy w wywiadach, że ktoś unika właśnie przede wszystkim spotkań z chorymi przyjaciółmi, starszymi rodzicami czy dziadkami, myśląc o społecznej odpowiedzialności za dobro wspólnoty. 

Oczywiście kwestia domowników, z którymi spędzamy zdecydowanie więcej czasu niż wcześniej jest w pewnym stopniu polaryzująca, a pandemia jest „relacyjnym sprawdzianem”. Przebywanie z kimś 24/7 sprawia, że na światło dzienne wychodzą wcześniejsze napięcia, ale też pozwala na refleksję, zwykle w badaniach jakościowych oznaczającą docenienie tego, jak partner sprawdza się w kryzysie albo podkreślenie wzmocnienia relacji z dziećmi. Problemy relacyjne są zwykle bardziej strukturalne niż emocjonalne: dotyczą walki domowników o przestrzeń (fizyczną, ale też w znaczeniu „swojego miejsca”) oraz poczucia przytłoczenia związanego z łączeniem pracy zawodowej z zadaniami opiekuńczymi."

Dom ulubionym miejscem spotkań przed pandemią

Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej – w ostatnich miesiącach to powiedzenie nabrało jeszcze większego znaczenia. W tym roku wielu z nas zaczęło pracować i uczyć się zdalnie, dzięki czemu spędzamy w znajomych czterech ścianach wyjątkowo dużo czasu. Okazuje się, że przed pandemią dom też miał dla nas duże znaczenie…

Zapytani o ulubione formy kontaktu z bliskimi przed marcem 2020 roku, ankietowani najczęściej wskazywali właśnie na spotkania domowe. Zaproszenie gości do domu na kawę czy obiad? Tak czas ze znajomymi i rodziną zazwyczaj spędzało 6 na 10 badanych. Na podium najbardziej preferowanych aktywności znalazła się również wizyta w restauracji czy kawiarni oraz wspólny wyjazd. Podróżowanie z rodziną i znajomymi doceniali zwłaszcza mężczyźni.

Spotkania w domu nie miały sobie równych dla ankietowanych powyżej 45. roku życia. Młodsi respondenci (18–34 lata) nieco bardziej woleli z kolei zobaczyć się z innymi na mieście. Dla seniorów (osób w wieku 65+) szczególnie dużą wartość miało również wspólne spędzanie czasu na świeżym powietrzu.

A jak obecnie dbamy o relacje?

Co pandemia zmieniła w tych przyzwyczajeniach? Obecnie najczęściej rozmawiamy z bliskimi przez telefon lub internetowe komunikatory. Taka forma kontaktu znalazła się wśród odpowiedzi 74% ankietowanych. Nadal chętnie zapraszamy jednak gości do swoich domów. Ponad 65% badanych przyznało, że to dla nich jeden z ulubionych sposobów wspólnego spędzania czasu z rodziną i znajomymi w czasie pandemii (od marca br. do teraz). Trzecie miejsce zajęły spotkania na świeżym powietrzu, o których wspomniało 4 na 10 respondentów. Co ciekawe, czwarta pozycja (28%) przypadła wideorozmowom – przed pandemią korzystało z nich tylko niespełna 1% Polaków.

Od spotkań w domu obecnie najbardziej stronią osoby po 65. roku życia. To jedyna grupa wiekowa, która zamiast zaprosić gości, woli zobaczyć się na świeżym powietrzu. Nic w tym dziwnego: jak ostrzegają epidemiolodzy, ryzyko zakażenia rośnie w zamkniętym pomieszczeniu o ograniczonej wentylacji. U seniorów zdecydowanie wygrywają rozmowy telefoniczne i wszelkie kontakty online.

Zapraszamy mniej gości

Nasza ankieta pokazuje, że znaczna większość Polaków (83%) uważa się za osoby gościnne. Za wizytami innych nie przepada tylko niespełna 17% badanych. Zanim wybuchła pandemia, zapraszaliśmy do siebie bliskich zwykle kilka razy w miesiącu. Co szósty z nas gościł w domu rodzinę i znajomych nawet parę razy w tygodniu. Wyniki te pokryły się z odpowiedziami na pytanie o gościnność. Polacy, którzy nie uważają się za gościnnych, byli odwiedzani przez innych jedynie raz na 2–3 miesiące lub rzadziej.

W czasie pandemii u większości z nas zwyczaje związane z przyjmowaniem gości bardzo się zmieniły. 76% Polaków deklaruje, że teraz robi to mniej chętnie niż wcześniej. 23% zaprasza do siebie innych raz na 2–3 miesiące, a co piąty badany – jeszcze rzadziej. Drzwi do swojego domu więcej niż raz w tygodniu otwiera bliskim tylko niespełna 4% Polaków. Wynika to głównie ze strachu przed zakażeniem. Nie myślimy przy tym jedynie o sobie – kierujemy się także troską o innych. Nie chcemy narażać zdrowia pozostałych domowników czy zaproszonych osób. Częściej gości przyjmują ci z nas, którzy mieszkają zupełnie sami lub… z więcej niż 3 domownikami.

• Jesteśmy ostrożniejsi. Jeżeli mamy w zamiarze się spotkać, poprzedzamy to przynajmniej tygodniową samoizolacją.

• Ludzie mniej wychodzą z domów, część wróciła do rodzinnych miast i nie ma z kim się spotkać.

• Nie chcę narażać na chorobę siebie ani innych. Niestety tylko raz (raz od marca!) zaprosiłam znajomych – tydzień później straciłam węch, a i oni się pochorowali. Więcej tak nie zrobię do czasu ustania epidemii, co bardzo mnie boli.

 

Chociaż innych zapraszamy do siebie teraz rzadziej, to nie dziwi fakt, że nadal to robimy. 7 na 10 badanych oświadczyło bowiem, że przyjmowanie gości sprawia im radość. Połowa z nas uważa też, że spotkanie w domowym zaciszu to mniejszy wydatek niż wyjście na miasto. Tyle samo osób jest zwyczajnie dumnych z tego, jak wyglądają ich cztery kąty, więc chętnie pokazują je innym. 46% ankietowanych nie lubi jednak, gdy ktoś narusza ich prywatną przestrzeń. Nieco mniej z nas nie przepada za sprzątaniem po gościach.

Dr Paulę Pastułkę zapytaliśmy o to, jaka tak naprawdę jest polska gościnność i dlaczego tak bardzo lubimy gościć u siebie innych.

Dr Paula Pastułka, socjolog, Uniwersytet SWPS

"Gościnność to kategoria problematyczna. Mamy oczywiście w pamięci, że „Gość w dom, Bóg w dom”, badania sondażowe pokazują, że ta gościnność to dla Polaków powód do dumy narodowej, natomiast problem pojawia się na poziomie praktyk, głównie tego, że różnie definiujemy, co miałaby w praktyce oznaczać gościnność. W nielicznych badaniach w obszarze turystyki problem niejasności terminologicznej jest częsty i za każdym razem „liderem” gościnności jest inna narodowość. Innymi słowy nie da się określić ilu i jakich gości, jak często, z jakiej okazji oraz w jaki sposób – w sensie na przykład serwowanych potraw i napojów, ale też tematyki rozmów czy proponowanych aktywności – powinniśmy „ugościć”, żeby móc się uznać za gościnnych.

Gościnność niemniej łączy się z tym, co lubimy zwykle robić, czyli z biesiadowaniem. Lubimy przez gościnność okazywać emocje i może polegać to zarówno na dostosowywaniu menu do upodobań gości (np. mama z troski robi ulubioną zupę), jak i stanowić wyznacznik klasowo-statusowy (np. zamawianie sushi na spotkanie w gronie znajomych). Gościnność ma też ciemną stronę, gdy jest materializmem „na pokaz” i nie ma w zasadzie znaczenia dla relacji. Z kolei gdy z kimś spotkamy się, bo mamy ciepłe, przyjacielskie i bliskie więzi, to nie jest dla nas do końca ważne, czy wokół jest bałagan czy serwowany jest kawior.

Przyjęcie kogoś we własnym domu jest też przejawem zaufania, bo pozwalamy zaproszonej osobie zobaczyć naszą prywatną przestrzeń, odsłaniamy się. Ten ostatni wymiar relacji został ograniczony przez pandemię, w której izolacja przestrzeni własnej od „gości” jest pożądana. Trudna jest przede wszystkim dla starszego pokolenia i osób, które to właśnie w trakcie spotkań w domach prywatnych, przy wspólnym obiedzie czy z okazji imienin albo świąt, okazywały gościnnością uczucia. Nie tylko zostały pozbawione tej możliwości, ale też nie mają specjalnie alternatyw.

Dodatkowo dom nie jest też już przestrzenią zupełnie prywatną, bo „wpuszczamy” do niego – często do najbardziej intymnych pomieszczeń i nie mając innego wyjścia – kamery wideo używane podczas spotkań, w tym także zawodowych. To nowy wymóg pewnego przymusu, zaprzeczający idei gościnności jako czegoś, co robimy dla innych sami z siebie, bo tego chcemy."

Czas z rodziną priorytetem

Spotkania Polaków w czasie pandemii nie są zbyt tłoczne. Ponad połowa z nas zaprasza do siebie tylko 1–2 osoby. Co trzeci ankietowany przyjmuje w swoim domu nieco większe grono, liczące maksymalnie 5 gości. Szczególnie często z wizytą bywa u nas rodzina – tak deklaruje 74% badanych. Zaraz za krewnymi plasują się bliscy przyjaciele. Podczas pandemii są oni chętnie widzianymi gośćmi w domach 69% Polaków.

W ostatnich miesiącach zapraszamy do siebie mniej osób niż wcześniej. 64% ankietowanych przyznało, że ograniczyło liczbę gości, znajdujących się jednocześnie w ich domu. Co trzeci badany oświadczył natomiast, że pandemia nie miała wpływu na liczbę uczestników pojedynczego spotkania

Jak spędzamy czas z naszymi gośćmi? Najczęściej wypijamy wspólnie herbatę, kawę czy wino. Nieco rzadziej urządzamy wieczory gier, grillujemy lub jemy wspólny posiłek – śniadanie, obiad czy kolację. Zdecydowanie rzadziej spotykamy się w domu, by razem obejrzeć film lub serial, a także różne wydarzenia sportowe czy muzyczne.

Katarzyna Bryze – szefowa Działu Rozwoju Mebli VOX

"Blisko 70% ankietowanych przyznaje, że lubi być gospodarzem, a przyjmowanie gości sprawia im radość. W tych danych znajdujemy potwierdzenie szeroko panującego przekonania, że Polacy są postrzegani jako gościnny naród. Jednak z biegiem lat charakter podejmowania gości w domu się zmienia. Jednym z powodów jest zmiana układu naszych domowych pomieszczeń. Kiedyś kuchnie w większości mieszkań były oddzielone od pokoju dziennego, co determinowało przebieg spotkań z bliskimi. Teraz te przestrzenie często się przenikają – mamy salony połączone z aneksem kuchennym, dzięki czemu gospodarz może przebywać z gośćmi cały czas, nawet gdy przygotowuje dla nich poczęstunek. Coraz częściej spotkania ze znajomymi przeradzają się we wspólne gotowanie, to właśnie bliskość przestrzeni dziennej i kuchennej sprzyja takiemu spędzaniu wolnego czasu. 

Już na etapie urządzania mieszkania decydujemy się na rozwiązania, które mogą się przydać podczas odwiedzin gości. Są to sofy z funkcją spania, meble modułowe czy takie, które się transformują, mają dodatkowe funkcje i dostosowują się do aktualnych potrzeb domowników. Przykładem jest sofa Slide, która ma ruchome siedziska, dzięki czemu mogą z niej korzystać zarówno goście przebywający w kuchni, jak i w salonie. Z kolei meble modułowe Pelo czu Modus z jednego wypoczynku można rozdzielić na mniejsze siedziska, jeśli na przykład zaplanujemy wieczór gier planszowych z naszymi gośćmi. Przydatne też mogą być stołki z szufladą Spot, które, gdy nie są używane jako siedziska, możemy ustawić jeden na drugim i traktować jako komodę. Innym praktycznym rozwiązaniem jest puf Doppio, który ma dwie funkcje – może być zarówno miejscem do siedzenia, jak i stoliczkiem. Wystarczy tylko wybrać odpowiednie wieko."

Nocowanie w dobie pandemii

Spędzając ze sobą dużo czasu, zwykle stosujemy mniej środków zmniejszających ryzyko zakażenia lub nie korzystamy z nich wcale – donosi grudniowa publikacja amerykańskiego Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC). Być może to właśnie trudność zachowania bezpiecznego dystansu sprawia, że dwie trzecie z nas podczas pandemii udziela noclegu innym tylko sporadycznie, a 23% osób nie robi tego wcale. Jedynie co dziesiąty badany przyznaje, że goście często zostają u niego na noc.

W niemal połowie przypadków udostępniamy łóżka swojej rodzinie. Nieco rzadziej nocują w naszych domach bliscy przyjaciele. Co piąty ankietowany gości u siebie w nocy osoby, które mieszkają daleko, w innym mieście czy za granicą. Co dziesiąty udziela natomiast noclegu swoim znajomym.

Rzadsze nocowanie innych ze względu na pandemię zadeklarowała ponad połowa badanych. Z kolei w przypadku 43% osób nic się pod tym względem nie zmieniło. Dlaczego mniej chętnie wyciągamy dodatkowy komplet pościeli? Powody są podobne, jak w przypadku zapraszania gości. Tutaj jednak, oprócz strachu przed zakażeniem i chęci ograniczenia kontaktów, znaczenie ma również fakt, że obecna sytuacja nie sprzyja podróżowaniu. Często to właśnie osoby mieszkające daleko potrzebują noclegu. Dodatkowo podczas pandemii nasze spotkania w domu stały się krótsze. Tym samym goście nie są zbyt zmęczeni, aby powrócić do własnego lokum.

• Spotkania nie są w tak dużym gronie, jak kiedyś. Większość gości przyjeżdża też samochodami i nie spożywamy tak często alkoholu jak wcześniej, więc nie mają problemu z powrotem do siebie.

• Ograniczone podróże, ograniczone spotkania, teraz każdy w swoim domu czuje się bezpieczniej. Nocowałam często koleżanki moich córek, teraz jakoś dzieci przez lekcje online mają ograniczone kontakty i mniej na to naciskają, rzadziej się widzą i bawią ze sobą.

 

Katarzyna Bryze – szefowa Działu Rozwoju Mebli VOX

"Nawet nie mając dedykowanego pokoju dla gości, możemy urządzić nasze mieszkanie tak, by znalazło się dla nich miejsce do nocowania. Od lat dużą popularnością cieszą się sofy i narożniki z funkcją spania. W ciągu dnia służą jako miejsce spotkań, a okazjonalnie można również na nich przenocować gości. Ta kategoria produktów coraz bardziej się rozwija – już nie trzeba iść na kompromis między estetyką a funkcjonalnością. Pojawia się coraz więcej mebli na nóżkach, które wizualnie są lżejsze, a nadal posiadają funkcję spania. 

Dla osób, które bardziej cenią możliwość transformacji wnętrza, dobrym rozwiązaniem będą z kolei tapicerowane meble modułowe, które można łączyć i dzielić w zależności od aktualnych potrzeb. Na narożniku Modus połączonym z pufą bez problemu prześpią się dwie osoby. 

Jednak brak dedykowanego miejsca do spania dla gości nie musi oznaczać, że nie uda nam się przenocować kogoś bliskiego. Gdy odwiedziny się przedłużą możemy skorzystać z awaryjnego rozwiązania, które zmieści się w każdym domu, czyli dmuchanego materaca schowanego za szafą."

Co z odwiedzaniem innych?

Okazuje się, że częściej to my odwiedzamy kogoś, niż zapraszamy innych do siebie. Niemal co czwarty z nas gości w czyimś domu kilka razy w miesiącu. To najpopularniejsza odpowiedź wśród ankietowanych w wieku 18–34 lat. Wiele osób zachowuje jednak większą ostrożność. Co piąty badany składa komuś wizytę tylko raz na miesiąc. 40% Polaków robi to jeszcze rzadziej. Jak wynika z naszej ankiety, tak niska częstotliwość spotkań występuje zwłaszcza u osób po 45. roku życia.

Trzech na czterech badanych deklaruje, że obecnie odwiedza innych rzadziej niż przed wybuchem pandemii. Dlaczego ograniczamy wizyty? Powodów jest wiele: od własnej obawy przed zakażeniem, po niechęć bliskich do przyjmowania gości.

• Każdy ma do pandemii różny stosunek, nie chce narzucać swojego i się wpraszać. Jeżeli ktoś mnie zaprosi, jestem w stanie taką wizytę rozważyć.

• Mam dzieci, które chodzą do przedszkola i szkoły – boimy się, że mogą zakazić starszych dziadków, których zwykle odwiedzaliśmy. Nasi znajomi też niechętnie przyjmują teraz gości.

 

Jak zachowujemy się podczas spotkań?

Ponad połowa Polaków z powodu pandemii ograniczyła liczbę niezapowiedzianych i spontanicznych wizyt u kogoś w domu. Zmieniła się nie tylko częstotliwość naszych spotkań, ale również nasze zachowanie podczas nich. Szczególnie dużą wagę przykładamy do higieny. 48% z nas zaraz po przekroczeniu progu czyjegoś domu idzie najpierw umyć lub zdezynfekować ręce. Pamięta o tym połowa kobiet i co trzeci mężczyzna.

Sporo osób weryfikuje również gości, których zaprasza do siebie. Przeszło co trzeci badany pyta najpierw o ich stan zdrowia oraz to, co robili w ostatnim czasie. Chcemy wiedzieć m.in., czy byli za granicą lub kontaktowali się z kimś, kto znajduje się w grupie ryzyka. Okazuje się jednak, że podczas samych spotkań w domu nie zachowujemy bezpiecznego dystansu. Utrzymywanie zalecanej odległości od bliskich deklaruje jedynie 18% ankietowanych.

Warto wspomnieć tutaj o informacji podanej przez gubernatora stanu Nowy Jork po tym, gdy region ten odnotował rekord zakażeń dla całych Stanów Zjednoczonych. Okazało się, że aż dwie trzecie nowych przypadków wynikało właśnie z nieprzestrzegania zasad izolacji w domu. Podobnymi danymi podzieliło się miasto Chicago – tam trzy czwarte infekcji wiązało się z bliską interakcją w znajomych czterech ścianach.